skip to Main Content

Door: Frans Huber, fransehuber@gmail.com

De Dominicaanse Republiek is bekend vanwege het massatoerisme: Talloze resorts, “todo incluido” beheersen de prachtige kusten en stranden. Er wordt veel geld mee verdiend, maar nauwelijks door de bevolking. De meeste toeristische projecten zijn neergezet door grote buitenlandse investeerders die ook de winsten incasseren. De salarissen die de locale werknemers verdienen, zijn laag; ze komen in de regel niet uit boven de €100 tot €125 per maand. Terwijl de prijzen voor levensmiddelen en andere basisbehoeften hoog zijn, vergelijkbaar met Nederlandse prijzen. Veel armoede dus, soms pal naast de resorts. Hier woont een flink deel van de werkers in simpele hutjes. Huisjes vaak nog met een lemen vloer zonder stromend water en meestal met maar een paar uur elektriciteit per dag. De meeste werkers hebben geen contract. Als er minder toeristen zijn, wordt een deel van het resort gesloten en kan het personeel thuisblijven, zonder inkomen. Voor de betreffende mensen allemaal erg onplezierig, maar wij Europeanen doen er ons voordeel mee. Wij kunnen profiteren van de talloze goedkope aanbiedingen: 10 dagen Dominicaanse Republiek voor nog geen € 700, alles inclusief, ook de vlucht.

De lokale bevolking heeft in meer opzichten te lijden onder onze ongebreidelde toeristische behoeften. De resorts claimen grote stukken strand voor hun bezoekers. Verboden voor de lokale bevolking. Dat was altijd in strijd met de wet. Want in de Dominicaanse grondwet stond dat alle stranden vrij toegankelijk moesten zijn voor Dominicanen. Echter wordt de grondwet aangepast ten gunste van het massatoerisme. In de nieuwe versie van de grondwet wordt het recht op privé eigendom van stranden erkend. Dit opent de weg naar een versnelde privatisering van steeds meer stranden waar straks alleen nog maar buitenlandse gasten van resorts mogen komen.
Maar gelukkig zijn er ook andere ontwikkelingen in het land. Zo groeit het aantal kleinschalige (eco)toeristische projecten in hoog tempo. Bijna altijd opgezet door de plaatselijke bevolking die ook de inkomsten ervan incasseert. Hieronder een bijzonder voorbeeld van een dergelijk project.

In November 2009 brachten wij enige dagen door in het eco-toeristisch project ‘Sonido del Yaque’, gevestigd in het dorpje ‘Los Calabazos’, een klein gehuchtje in de bergen van de Cordillera Central in de Dominicaanse Republiek. Het dorp ligt prachtig aan de rivier Yaque del Norte, ongeveer 10 kilometer vanaf de stad Jarabacoa. Je kunt er schitterend wandelen en op een paar kilometer afstand bevindt zich een zeer plezierige ‘balneario’ (zwemplek in de rivier). Vlakbij is ook het startpunt voor een rafting-traject. Er gaat geen weg naar toe. Je komt er door vanuit Jarabacoa de weg naar Manabao/La Ciénaga gedurende 10,5 km. te volgen. Van daaruit, naast een kleine colmado (kruidenierswinkeltje), gaat een ‘trap’ het dal in naar Los Calabazos, ongeveer 100 meter lager. Aan de overkant van de weg ligt de ecologische koffieplantage ‘Café Alta Gracia’ van Julia Álvarez (bekend Domincaans-Amerikaans schrijfster). Deze kan worden bezocht, net als andere nabijgelegen ecologische koffieplantages. Aan het eind van de weg, voorbij Manabao, ligt La Ciénaga, startpunt voor trektochten naar de Pico Duarte, de hoogste berg in de Cariben.

Ons verblijf werd een bijzondere ervaring. Los Calabazos is een verzameling van ongeveer 35 huisjes (300 inwoners) waar het leven nog steeds zijn verstilde gang gaat. We verbleven er in één van de cabañas (bungalowtjes) die er, onder leiding van de plaatselijke vrouwen, door de bevolking zijn gebouwd. De kamers zijn eenvoudig maar functioneel met eigen badkamer waarin een wastafel, een (koudwater)douche en toilet. Van dichtbij maakten we het dagelijks leven mee. We gingen met één van de families op stap om koffie te plukken. We aten bij een andere familie in huis (Er is ook een eenvoudig restaurant waar gegeten kan worden). De zorg die we ontvingen was bijzonder hartelijk. Het enige geluid dat je in Los Calabazos hoort is het geluid van de rivier en soms een (zacht spelende) radio.

Sonido del Yaque is uitgegroeid tot een ecotoeristisch project waar vooral groepen komen die deelnemen aan cursussen over duurzaamheid. Deze zorgen dan voor eigen docenten terwijl inwoners van Los Calabazos meedoen als ervaringsdeskundige. Daarnaast zijn ook individuele toeristen van harte welkom.

Los Calabazos is één van de eerste gemeenschappen in de Dominicaanse Republiek dat op een duurzame wijze in eigen behoeften kan voorzien. Er is een kleine waterkrachtcentrale en een aquaduct waardoor ieder huis 24 uur per dag beschikt over (bijna gratis) elektriciteit en stromend water. Dit is uniek in de Dominicaanse Republiek. Het land wordt geteisterd door een wanhopig energie systeem waardoor er buiten de gebieden met toeristische resorts grote delen van de dag geen elektriciteit is. En in zeer veel dorpen is geen stromend water. Vaak zijn de bewoners afhankelijk van één enkel kraantje waar een paar keer per week gedurende een aantal uren water van een bedenkelijke kwaliteit uitkomt. Verder beschikt Los Calabazos inmiddels over twee forse kassen waar op een duurzame wijze groente wordt verbouwd. Er wordt gewerkt aan de constructie van bassins voor een biologische viskwekerij. Ook is men bezig met een systeem voor het opwekken van biogas. Daartoe zal het sanitair in de huisjes in de nabije toekomst aangesloten worden op een paar verzameltanks. Zo hoopt men straks zelf over gas te beschikken. Nu wordt nog vaak op hout gekookt, mede omdat het een hele klus is om gasflessen van en naar het dorp te zeulen. Alle voorzieningen zijn kleinschalig maar goed uitgedacht.

De wijze waarop dit alles en nog veel meer in Los Calabazos tot stand kwam, is zeer bijzonder. Dit bleek ons uit verschillende gesprekken die we hadden met Esperanza, de vrouw die gezien moet worden als de motor van alle duurzame vernieuwingen in Los Calabazos. Hieronder volgt een kort verslag van deze gesprekken:

Esperanza Marte Victoriana is begin 50. Het is een energieke en goedlachse vrouw. Maar ze kan nauwelijks lezen of schrijven. Ze kon niet naar school. Ze werd al jong moeder en had haar tijd nodig om kinderen op te voeden, zeven in totaal, zes meisjes en één jongen. Ze woont haar hele leven al in Los Calabazos. De mensen zijn er altijd straatarm geweest.
Dertien jaar geleden, de kinderen waren inmiddels groot, vond Esperanza dat het tijd werd om de bakens in Los Calabazos te verzetten. Het ontbreekt haar niet aan ideeën en doorzettingsvermogen. Ze was, ondanks haar gebrek aan scholing, al een tijd voorzitter van het vrouwencomité in het dorp. Dit comité vond dat er misschien wel wat toerisme zou kunnen komen. Misschien zou een dorpsrestaurantje wat geld in het laatje kunnen brengen? Echter, de mannen zagen er niks in. Allemaal niet haalbaar vonden ze. De dagelijkse strijd om te overleven kostte eigenlijk al te veel energie.
Maar Esperanza zag wel perspectief en met haar de meeste andere vrouwen. Ze besloten door te zetten en een nieuwe start te maken. Ze verenigden zich tegenover de mannen en in 1997 werd officieel de ´Club de Madres de la nueva Esperanza´ opgericht (‘nueva esperanza’ betekent ‘nieuwe hoop’). Bijna alle moeders van het dorp, 24 in totaal, namen deel. En ondanks het verzet van de mannen werden er steeds meer plannen gemaakt. Esperanza trok veel naar het nabijgelegen Jarabacoa om mensen voor die plannen te mobiliseren. Ze wist wat ze wilde en ze wist ook wat ze nodig had: geld! Ze ontdekte wie ze daarvoor moest benaderen en het lukte haar om mensen te interesseren. Het restaurantje kwam er. En in 2000 werd een Coöperatie opgericht die aan het bouwen van de cabañas voor toeristen begon. Vervolgens wist de Club de Madres bij diverse fondsen wat geld los te krijgen voor het bouwen van de waterkracht-centrale en het aquaduct waarmee drinkwater van hoog uit de bergen naar het dorp wordt gebracht.
Inmiddels waren de mannen van het dorp bijgedraaid. En in 2001 werd een officieel convenant afgesloten waarin de mannen hun medewerking toezegden. Ze waren bereid om voor de projecten te werken. Daarbij is het beperkte inkomen dat daarmee verdiend kan worden, mooi meegenomen.

Nu is het dorp een aantal jaren verder. Er werden een tweetal hangbruggen gerealiseerd over de Yaque, aan beide kanten van het dorp één. Een twintigtal van de huisjes kon met een subsidie worden opgeknapt. Er wordt momenteel ook nog gebouwd aan een groter restaurant. Herbebossingsprojecten worden uitgevoerd op de hellingen van de omringende bergen.

Uitgangspunt bij alle activiteiten is dat ze ecologisch verantwoord moeten zijn. Er mag geen schade aan de omgeving worden toegebracht. Internationale fondsen hebben inmiddels zoveel vertrouwen gekregen in de plannen van de Club de Madres dat er relatief gemakkelijk geld gevonden kan worden.
Er werden in het dorp ondermeer gezondheidspreventieprogramma´s en hygiëneprogramma´s utgevoerd. Daarnaast worden cursussen en trainingen gegeven over onderwerpen als milieu, ecologie en verbetering van dienstverlening aan toeristen. En, gezien de recente historie van het dorp een belangrijk thema: samenwerking binnen het gezin.
Elk jaar wordt door de Club de Madres een beleidsplan gemaakt waarin staat welke doelen dat jaar gerealiseerd moeten worden.
Een belangrijke plaats binnen alle activiteiten heeft het Comité Administrativo die het geld beheert. Dat Comité bestaat uit 5 vrouwen en 2 mannen. ´De mannen moeten ook in het Comité vertegenwoordigd zijn´, zegt Esperanza, ´want we moeten toch de harmonie bewaren´. Op dit moment is de penningmeester een man.
Het comité heeft een verdeelsleutel gemaakt voor de opbrengst van de gelden die via het toerisme binnenkomen:
30% wordt gereserveerd voor verbetering en onderhoud
40% is voor de vrouwen die koken en schoonmaken
20% gaat als vergoeding voor het werk naar de leden van het Comité Administrativo
10% is gereserveerd voor verbetering van de communicatie met de buitenwereld (telefoonverbinding, website, e.d.).
Geleidelijk aan komen er meer toeristen naar Los Calabazos. En hoewel nog niet veel, brengt dat toch geld in het laadje.
´We zijn nog steeds erg arm´, zo besluit Esperanza ons gesprek. Maar heel langzaam gaat het wat beter. En wat het allerbelangrijkste is, zegt ze: ´We hebben een perspectief om voor te leven´.

Sonido del Yaque is bereikbaar via tel.nr. (001)809.574.2467 of (001)829.727.7413. Email-adres: ivelissedr@gmail.com (mogelijk wordt de mail niet regelmatig gelezen).
De prijzen zijn laag. Een kamer kost momenteel (november 2009) 500 Dominicaanse Pesos (€10). Er kunnen maximaal 3 mensen slapen. Een maaltijd kost 100 tot 200 pesos.

Back To Top